Afgelopen woensdag vond onze jaarlijkse Onderwijsdag plaats, met als hoogtepunt de hoofdlezing van Steef de Bruijn. In zijn lezing nam hij ons mee in een diepgaand betoog over de transitie van lezen naar beeldcultuur en de impact daarvan op onze samenleving en godsdienstige ontwikkeling.
Van lezen naar woorden en het belang daarvan
Steef de Bruijn begon zijn lezing met een treffende metafoor, ontleend aan Nicholas Carr: “Vroeger was ik een diepzeeduiker in een zee van woorden, nu scheer ik als een jetskiër langs de oppervlakte.” Dit beeld illustreert de veranderende manier van lezen in onze tijd: in plaats van ons te verdiepen in teksten, bladeren we oppervlakkig langs koppen en inhoudsopgaven. We surfen op de golven van informatie zonder echt de diepte in te gaan.
Lezen is echter fundamenteel voor de menselijke beschaving. Onze rechtssystemen, democratische instituties en onderwijsstructuren zijn allemaal gebouwd op het vermogen om te lezen en te begrijpen. Lezen opent deuren naar nieuwe werelden en stelt ons in staat om ons in te leven in de gedachten en gevoelens van anderen. Het scherpt ons empathisch vermogen en vergroot onze sociale vaardigheden. Daarnaast biedt lezen een ontsnapping aan de constante stroom van afleidingen die de moderne technologie met zich meebrengt.
Woorden zijn het voertuig van boodschappen en kunnen ons zowel via geschreven tekst als via het gesproken woord bereiken. Ze zijn overal om ons heen: op stationsborden, verpakkingen, advertenties en zelfs in muziek. Woorden kunnen echter ook zonder een medium tot ons komen, zoals in gedachten, dromen en inspiratie. Dit onderstreept de kracht van woorden om invloed uit te oefenen op ons denken en handelen.
Daarnaast heeft lezen unieke voordelen ten opzichte van luisteren; het biedt de mogelijkheid om in eigen tempo te lezen, stukken terug te lezen en het grotere geheel te overzien. Dit maakt lezen tot een krachtig middel voor reflectie en diepgang.
Van woord naar beeld en de schade daarvan
De opkomst van de beeldcultuur heeft grote gevolgen voor ons leesgedrag. Hoewel er tegenwoordig meer tekst beschikbaar is dan ooit tevoren, beklijft deze minder goed door de veranderde dragers. Waar vroeger klei- en papieren dragers eeuwenlang waarde behielden, is digitale tekst vluchtiger en minder duurzaam.
De verschuiving naar een beeldcultuur is geen recent fenomeen; al in de twintigste eeuw was de bioscoop populairder dan het boek. Met de digitalisering is deze trend echter versneld. Nederland scoort steeds slechter in internationale leesvaardigheidsonderzoeken, en de leestijd per dag neemt drastisch af. Jongeren besteden gemiddeld slechts tien minuten per dag aan lezen, inclusief schermgebruik.
Sociale media platforms, zoals TikTok, versterken deze leescrisis door de aandacht voortdurend te versnipperen en te trekken naar korte, snelle beelden. Dit leidt tot een afname van leesvaardigheid, concentratie en begrip. Onderzoek toont aan dat lezen vanaf papier een aanzienlijk beter begrip oplevert dan lezen vanaf een scherm; het bevordert diepere verwerking en beter behoud van informatie. Een lezer op papier heeft volgens onderzoek een voorsprong van 2,5 jaar op niet-lezers, terwijl schermlezers slechts een beperkte voorsprong hebben.
Van woord tot Woord en de zegen daarvan
Een van de meest indringende boodschappen van de lezing was de tegenstelling tussen woord en beeld. Beelden kunnen ons veel vertellen over de zichtbare, materiële wereld, maar woorden gaan dieper: ze ontsluiten ook de onzichtbare werkelijkheid. Woorden kunnen begrippen als genade, liefde en eeuwigheid overbrengen, iets wat beelden niet kunnen evenaren.
De Bijbel laat zien hoe God ervoor koos om met woorden tot de mens te spreken. In Exodus staat: “Toen sprak God al deze woorden…” Dit onderstreept het belang van het Woord als het primaire communicatiemiddel van God. Tegenover de vergankelijke beelden staan de onvergankelijke woorden van God, die richting geven en houvast bieden. Woorden verbinden de mens met de geestelijke werkelijkheid en dragen eeuwigheidswaarde.
De strijd tussen woord en beeld kan ook worden gezien als een geestelijke strijd. In een wereld waarin beelden de boventoon voeren, dreigt het Woord van God naar de achtergrond te verdwijnen. Het lezen van de Bijbel vraagt om toewijding en concentratie, iets wat steeds zeldzamer wordt in onze vluchtige cultuur. Dit onderstreept de noodzaak om bewust te kiezen voor diepgaand lezen en overdenken, met gebed en toewijding.
Daarnaast is er een duidelijk onderscheid tussen menselijke geschriften en het Woord van God. De Bijbel is niet slechts een boek, maar het levende Woord dat eeuwigheidswaarde heeft en een bron van waarheid en wijsheid is. Zoals in 2 Korinthe 3:15 staat, ligt er een deksel op het hart, dat alleen door God kan worden weggenomen.
Conclusie
De lezing van Steef de Bruijn maakte op indringende wijze duidelijk hoe belangrijk lezen is, niet alleen voor onze intellectuele ontwikkeling, maar ook voor het verstaan van Gods Woord. In een wereld waarin beelden steeds dominanter worden, is het cruciaal om vast te houden aan het Woord als drager van waarheid en wijsheid. Laten we daarom niet vergeten dat ware kennis en begrip diepgaand lezen en overdenken vereisen. Laat woorden en bovenal het Woord een centrale plaats hebben in ons leven.
Overzicht nieuws